حق وتو چیست و چه کاربردی در شورای امنیت سازمان ملل دارد؟

کلمه وتو به معنای "منع می کنم" است. در شرایطی که در یک سیستم رای گیری صرف نظر از تعداد رای دهندگان، فقط یک رای دهنده نظر مخالف بقیه دارد، می توانند نتیجه ای را که نتیجه رای اکثریت است لغو کنند، در این صورت می گویند رای صادر شده است. وتو شد. در سازمان ملل نیز حق وتو به نام وتو وجود دارد. در این مقاله با ما همراه باشید تا با مفهوم وتو، نحوه ایجاد و عملکرد آن در شورای امنیت سازمان ملل و همچنین استفاده از حق وتو و نقد آن آشنا شوید.

با پایان جنگ جهانی دوم و تشکیل سازمان ملل متحد، تقسیم قدرت جدیدی بین ملت ها شکل گرفت. سازمان ملل متحد برای ایجاد صلح بین ملت ها ایجاد شد و از همان ابتدا نقش کشورهای قدرتمند در این سازمان بسیار برجسته بود.

یکی از ارکان سازمان ملل متحد شورای امنیت است که وظیفه حفظ امنیت و صلح بین المللی را بر عهده دارد. شوراي امنيت تصميمات لازم را در چارچوب منشور ملل متحد اتخاذ خواهد كرد و كليه كشورهاي عضو را ملزم به اجراي آن خواهد كرد. شورای امنیت پانزده عضو دارد که پنج نفر از آنها اعضای دائمی هستند که شامل آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا و فرانسه می‌شود. مجمع عمومی سازمان ملل متحد (هیئت حاکمه سازمان ملل متحد) ده عضو را برای یک دوره دو ساله انتخاب می کند.

بر اساس ماده 27 منشور سازمان ملل متحد، قطعنامه های شورای امنیت با اکثریت آرا تصویب می شود. هر عضو شورای امنیت دارای یک رأی خواهد بود. رای گیری در مورد مسائل اخلاق کاری مانند دعوت نامه ها و دستور کار شورا، اکثریت عددی است و نوع عضویت رای دهندگان (دائم یا غیردائم) در نظر گرفته نمی شود. تصمیم گیری در مورد سایر موضوعات به گونه ای است که هر پنج عضو دائم و حداقل چهار عضو غیر دائم باید به یک قطعنامه رای مثبت دهند. در چنین حالتی مخالفت یکی از اعضای دائمی منجر به عدم تصویب قطعنامه و به اصطلاح وتوی آن می شود.

سابقه وتو؛ کدام کنفرانس حق وتو را تایید کرد؟

وتو در شورای امنیت سازمان ملل گزینه ای است که در کنفرانس یالتا (یکی از کنفرانس های مؤسس سازمان ملل متحد) به پیشنهاد ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی سابق به رسمیت شناخته شده است. البته در منشور سازمان ملل از واژه وتو استفاده نشده است.

وتو چگونه کار می کند؟

حق وتو که به صورت رای مخالف یا منفی است، از تصویب قطعنامه جلوگیری می کند و از مذاکره جلوگیری می کند. در مواردی که هر پنج عضو دائم و حداقل چهار عضو غیردائم باید در شورای امنیت به این قطعنامه رأی مثبت دهند، در صورت رأی مخالف یکی از اعضای دائم، قطعنامه تصویب نخواهد شد. اعضای دائم شورای امنیت نیز می توانند از حق وتوی خود برای جلوگیری از مذاکرات استفاده کنند. اما اگر نماینده ای (عضو شورا) پیشنهادی به شورا بدهد، شورا باید ابتدا در مورد اساسنامه بودن یا نبودن این پیشنهاد تصمیم گیری کند و سپس در مورد ماهیت موضوع تصمیم گیری کند. نکته دیگر اینکه حق وتو باید به صورت رای مخالف باشد یعنی رای ممتنع و غیبت در جلسه شورا منجر به وتوی تصمیم نمی شود.

بیشترین استفاده از حق وتو تا سال 2017 توسط روسیه، پس از آن ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و کمترین استفاده توسط چین بوده است. قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، نیمی از استفاده از حق وتو توسط اتحاد جماهیر شوروی و پس از آن ایالات متحده بود. بیشتر مواردی که آمریکا از وتوی خود استفاده کرده در قطعنامه های شورای امنیت علیه اسرائیل است که آمریکا به آن رای منفی داده است.

انتقاد از حق وتو

موضوع حق وتو از همان ابتدا با انتقادات زیادی مواجه شد. بسیاری از کشورها بر این باورند که اعطای چنین اختیاراتی تنها به پنج عضو مغایر با روح منشور سازمان ملل متحد و عملکرد سازمان ملل متحد است که مبتنی بر برابری سلاح‌ها است. بسیاری استدلال کرده اند که پنج عضو می توانند از این قدرت برای ایجاد مانع در روند تصمیم گیری شورای امنیت استفاده کنند و در نتیجه صلح و امنیت جهانی را مختل کنند.

از سوی دیگر کشورهای قدرتمند دارای این حق معتقد بوده و هستند که بار اصلی حفظ صلح و امنیت جهانی بر دوش آنهاست و آنها هستند که باید اقدامات لازم را برای جلوگیری از جنگ در مواقع تهدید انجام دهند. صلح و امنیت جهانی از پیش. بنابراین، اگر چنین اختیاری برای این پنج عضو وجود نداشته باشد، ممکن است تصمیمات شورا مغایر با صلح این پنج قدرت بزرگ (که نقش اساسی در حفظ صلح جهانی دارند) باشد.

کشورهایی مانند آلمان و ژاپن نیز بر این باورند که اکنون دیگر کشورها نقش مهمی در حفظ صلح و امنیت دارند و سایر اعضا باید به عضویت دائم شورای امنیت درآیند. در نتیجه این انتقادات، امروز تاثیر حق وتو تا حدودی کاهش یافته است. مثلاً اگر یکی از اعضای شورای امنیت طرف دعوا باشد، رأی دادن به تصمیماتی که جنبه توصیه ای دارد ممنوع است. همچنین غیبت عمدی و امتناع از رای وتو محسوب نمی شود.